Przepisy Karty Nauczyciela i Kodeksu pracy nakładają na dyrektora obowiązek konsultowania lub uzgadniania niektórych decyzji z działającymi w szkole związkami zawodowymi. Zakres uprawnień zakładowej organizacji związkowej względem pracodawcy wyznaczają przepisy. Tego zakresu organizacja związkowa nie może przekroczyć.
W sprawach dotyczących zbiorowych praw i interesów pracowników obowiązek współdziałania dotyczy różnych obszarów pracy szkoły.
Obszar współpracy | Forma współdziałania | Szczegóły współpracy |
---|---|---|
Tworzenie lub zmiana regulaminu pracy | Uzgodnienie regulaminu | Regulamin pracy ustala pracodawca w uzgodnieniu z zakładową organizacją związkową (art. 104*2 Kodeksu pracy). W razie nieuzgodnienia treści regulaminu pracy z zakładową organizacją związkową w ustalonym przez strony terminie, a także w przypadku gdy u danego pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa, regulamin pracy ustala pracodawca. Jeżeli w szkole działa więcej niż jedna organizacja związkowa w sprawie ustalenia regulaminu organizacje związkowe albo reprezentatywne organizacje związkowe w rozumieniu art. 25*3 ust. 1 lub 2, z których każda zrzesza co najmniej 5% pracowników zatrudnionych u pracodawcy, nie przedstawią wspólnie uzgodnionego stanowiska w terminie 30 dni od dnia przekazania im przez pracodawcę tego dokumentu, decyzje w sprawie jego ustalenia podejmuje pracodawca, po rozpatrzeniu odrębnych stanowisk organizacji związkowych (art. 30 ust. 6 ustawy o związkach zawodowych) |
Tworzenie lub zmiana regulaminu wynagradzania pracowników niepedagogicznych | Uzgodnienie regulaminu | Regulamin wynagradzania ustala sam pracodawca. Jeżeli jednak w szkole działa zakładowa (międzyzakładowa) organizacja związkowa to dyrektor jest zobowiązany do uzgodnienia regulaminu z tymi organizacjami związkowymi (art. 77*2 § 4 Kodeksu pracy). Regulamin wynagradzania wydany przez pracodawcę bez wymaganego uzgodnienia z zakładową organizacją związkową bądź z zakładowymi organizacjami związkowymi nie ma mocy wiążącej i nie może wejść w życie (wyrok SN z 19 stycznia 2012 r., I PK 83/11). Jeżeli w szkole działa więcej niż jedna organizacja związkowa w sprawie ustalenia regulaminu organizacje związkowe albo reprezentatywne organizacje związkowe w rozumieniu art. 25*3 ust. 1 lub 2, z których każda zrzesza co najmniej 5% pracowników zatrudnionych u pracodawcy, nie przedstawią wspólnie uzgodnionego stanowiska w terminie 30 dni od dnia przekazania im przez pracodawcę tego dokumentu, decyzje w sprawie jego ustalenia podejmuje pracodawca, po rozpatrzeniu odrębnych stanowisk organizacji związkowych (art. 30 ust. 6 ustawy o związkach zawodowych) |
Tworzenie lub zmiana regulaminu zakładowego funduszu świadczeń socjalnych | Uzgodnienie regulaminu | Ustalanie zasad wykorzystania zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, w tym podział środków z tego funduszu na poszczególne cele i rodzaje działalności, ustala pracodawca w regulaminie uzgodnionym z zakładową organizacją związkową (art. 27 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych). Pracodawca, u którego nie działa zakładowa organizacja związkowa, uzgadnia regulamin z pracownikiem wybranym przez załogę do reprezentowania jej interesów. W takim przypadku pracownicy pedagogiczni i niepedagogiczni powinni wybrać przedstawiciela, który uzgodni z dyrektorem treść regulaminu. Uzgodnienie może polegać na tym, że dyrektor przedstawi pracownikowi treść projektu regulaminu. Po jego zaakceptowaniu dyrektor powinien podpisać regulamin ZFŚS i poinformować o tym fakcie pracowników. Na regulaminie nie musi, ale może znaleźć się podpis osoby, która reprezentowała w uzgodnieniach pracowników szkoły, co potwierdza dokonanie niezbędnych uzgodnień. Jeżeli działa więcej niż jedna organizacja związkowa w sprawie ustalenia regulaminu organizacje związkowe albo reprezentatywne organizacje związkowe w rozumieniu art. 25*3 ust. 1 lub 2, z których każda zrzesza co najmniej 5% pracowników zatrudnionych u pracodawcy, nie przedstawią wspólnie uzgodnionego stanowiska w terminie 30 dni od dnia przekazania im przez pracodawcę tego dokumentu, decyzje w sprawie jego ustalenia podejmuje pracodawca, po rozpatrzeniu odrębnych stanowisk organizacji związkowych (art. 30 ust. 6 ustawy o związkach zawodowych) |
Ustalanie planu urlopów | Zgoda organizacji związkowej na nieustalanie planu urlopu | Nauczyciele zatrudnieni w szkołach nieferyjnych, dyrektorzy, wicedyrektorzy i inne osoby na stanowiskach kierowniczych w szkołach feryjnych mają prawo do 35 dni roboczych urlopu w roku, w czasie określonym w planie urlopów. Zasada o przygotowywaniu planu urlopów odnosi się także do pozostałych pracowników niepedagogicznych (w placówce feryjnej i nieferyjnej). Plan urlopów ustala pracodawca, biorąc pod uwagę wnioski pracowników i konieczność zapewnienia normalnego toku pracy. Pracodawca może być jednak zwolniony z ustalania planu urlopów, jeśli zakładowa organizacja związkowa wyrazi na to zgodę (art. 163 § 11 Kodeksu pracy). Jeżeli w szkole działa więcej niż jedna organizacja związkowa w sprawie ustalenia planu urlopów organizacje związkowe albo reprezentatywne organizacje związkowe w rozumieniu art. 25*3 ust. 1 lub 2, z których każda zrzesza co najmniej 5% pracowników zatrudnionych u pracodawcy, nie przedstawią wspólnie uzgodnionego stanowiska w terminie 30 dni od dnia przekazania im przez pracodawcę tego dokumentu, decyzje w sprawie jego ustalenia podejmuje pracodawca, po rozpatrzeniu odrębnych stanowisk organizacji związkowych (art. 30 ust. 6 ustawy o związkach zawodowych) |
Tworzenie lub zmiana arkusza organizacji jednostki | Opinia | Arkusz powinien zostać zaopiniowany przez organizacje związkowe (zakładowe, międzyzakładowe) będących jednostkami organizacyjnymi organizacji związkowych reprezentatywnych w rozumieniu ustawy o Radzie Dialogu Społecznego albo jednostkami organizacyjnymi organizacji związkowych wchodzących w skład organizacji związkowych reprezentatywnych zrzeszających nauczycieli (art. 110 ustawy – Prawo oświatowe). Organizacje opiniują arkusz w ciągu 10 dni roboczych. Opinie nie mają charakteru wiążącego, a więc dyrektor i organ prowadzący nie muszą się do niej zastosować. Za reprezentatywne organizacje związkowe uznaje się ogólnokrajowe związki zawodowe, ogólnokrajowe zrzeszenia (federacje) związków zawodowych i ogólnokrajowe organizacje międzyzwiązkowe (konfederacje), które spełniają łącznie następujące kryteria: zrzeszają więcej niż 300 000 członków będących pracownikami; działają w podmiotach gospodarki narodowej, których podstawowy rodzaj działalności jest określony w więcej niż w połowie sekcji Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD), o której mowa w przepisach o statystyce publicznej. Aktualnie działają trzy reprezentatywne centrale związkowe: - Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych (należy do niego Związek Nauczycielstwa Polskiego), - Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”, - Forum Związków zawodowych. Do tych organizacji mogą należeć inne związki zawodowe na zasadzie zawieranych porozumień. W takim wypadku organizacje te powinny pracodawcom przedstawić dokumenty potwierdzające prawo do zajmowania stanowiska w sprawie arkusza organizacyjnego – patrz przykład 9. W praktyce pojawiały się opinie przedstawiane przez niektóre organy nadzoru pedagogicznego, z których wynikało, że arkusze organizacji powinny być opiniowane przez związki zawodowe działające na terenie danej jednostki samorządu terytorialnego (niezależnie od tego, czy działają w konkretnej szkole). O tym, do jakich władz (struktur) konkretnego związku należy kierować arkusz, przesądzają zapisy statutu danego związku (dostępnego na stronie internetowej związku). W ZNP strukturą organizacyjną, której przysługują uprawnienia międzyzakładowej organizacji związkowej, jest oddział – art. 18 ust. 1 Statutu ZNP. Natomiast zgodnie z § 41 ust. 3 pkt 2 Statutu NSZZ Solidarność – zarząd regionu reprezentuje związek wobec pracodawców. |
Podstawa prawna:
- art. 27, art. 30, art. 34 ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (tekst jedn.: Dz.U. z 2022 r. poz. 854),
- art. 110 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (tekst jedn.: 2023 r. poz. 900 ze zm.),
- art. 772 § 4, art. 1042, art. 163 § 11 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (tekst jedn.: Dz.U. z 2023 r. poz. 984 ze zm.),
- art. 8 ust. 2 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (tekst jedn. Dz. U. z 2024 r. poz. 288).
Stan prawny na dzień:
- 31-03-2024