Prawo autorskie w bibliotece szkolnej

Ustawa o prawie autorskim przyznaje instytucjom oświatowym, w tym szkołom oraz w ich ramach organizacyjnych bibliotekom szkolnym szczególne uprawnienia w zakresie wykorzystywania utworów chronionych prawem autorskim – wypożyczanie i zwielokrotnianie materiałów bibliotecznych. Biblioteki szkolne mogą wykorzystywać cudze utwory nieodpłatnie i bez potrzeby uzyskania zezwolenia ich autorów. Taki rodzaj uprawnienia określany jest mianem tzw. przywileju bibliotecznego. Sprawdź, kiedy i jak biblioteka szkolna może korzystać z cudzej twórczości zgodnie z prawem. Przywilej biblioteczny – co to jest i na czym polega? Przywilej ten reguluje art. 28 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Chodzi o wykorzystywanie utworów objętych ochroną prawa autorskiego, które stanowią zbiory biblioteczne. Będą nimi m.in. książki, czasopisma, gazety, audiobooki, filmy, itd. Przywilej ten dotyczy również przedmiotów praw pokrewnych. Do przedmiotów praw pokrewnych, które mogą być eksploatowane przez biblioteki, zaliczymy m.in. artystyczne wykonania (np. aktorów, instrumentalistów utrwalone na określonym nośniku – kasetach VHS, płytach CD, DVD), fonogramy (płyty z muzyką), wideogramy (filmy). Materiały które mieszczą się w zbiorach bibliotecznych, ale które nie są objęte ochroną prawa autorskiego w zasadzie mogą być bez przeszkód i ograniczeń udostępniane i zwielokrotniane. Fakt wyłączenia spod ochrony może wynikać z: braku cech twórczych (np. proste opracowania dokumentacyjne), przepisów prawa autorskiego (np. akty prawne, dokumenty urzędowe, proste informacje prasowe), upływ czasu ochrony (jeżeli upłynęło 70 lat od dnia śmierci twórcy utworu, np. utwory przedwojennych pisarzy) lub faktu, że prawa autorskie nigdy nie powstały (np. starodruki, zabytki piśmiennictwa średniowiecznego). W świetle przywileju bibliotecznego biblioteki uprawnione są do: użyczania, w zakresie swoich zadań statutowych, egzemplarze utworów rozpowszechnionych (potocznie wypożyczanie zbiorów bibliotecznych); zwielokrotniania utworów znajdujących się we własnych zbiorach w celu uzupełnienia, zachowania lub ochrony tych zbiorów (sporządzanie kopii książek i innych materiałów bibliotecznych), udostępnianie materiałów bibliotecznych na komputerach znajdujących się na terenie biblioteki. Oznacza to, że biblioteki mogą korzystać w wymieniony powyżej sposób z utworów bez konieczności uzyskania zgody uprawionego podmiotu (np. autora książki, wydawcy, producenta) i nieodpłatnie. Przyjrzyjmy się teraz poszczególnym uprawnieniem w ramach przywileju bibliotecznego Wypożyczanie książek i innych utworów będących m ateriałami bibliotecznymi Biblioteka szkolna może nieodpłatne wypożyczać w bibliotece egzemplarze utworów rozpowszechnionych, które posiada w swoich zbiorach (np. książki, płyty, czasopisma), z wyjątkiem m.in.: programów komputerowych. Nieodpłatne udostępnianie należy rozumieć jako użyczenie. Potoczne pojęcie „wypożyczanie” występuje w przepisie art. 28 prawa autorskiego pod nazwą „użyczenie”. Użyczeniem egzemplarzy utworu jest ich przekazanie do ograniczonego czasowo korzystania, niemające na celu bezpośredniego lub pośredniego uzyskania korzyści majątkowej. Wprowadzenie tego uprawnienia umożliwia bibliotekom wypełnianie ich podstawowej roli w zakresie udostępniania użytkownikom zbiorów bibliotecznych. W praktyce sposób udostępniania i jego zakres w dużym stopniu uzależniony jest od nośnika, na jakim utwór został utrwalony (np. książka, płyta, czasopismo). Najważniejsze zasady nieodpłatnego wypożyczania zbiorów : użyczanie musi się mieścić w granicach działalności statutowej biblioteki, warunkiem wypożyczenia jest korzystanie z utworów rozpowszechnionych, tzn. takich, które za zezwoleniem twórcy zostały w jakikolwiek sposób udostępnione publicznie (np. przez opublikowanie), użyczać można jedynie egzemplarze utworów, czyli materialne nośniki na których utwór jest zapisany – książka, płyta, kaseta.; nie można wypożyczać kopii cyfrowych, chyba, że chodzi o udostępnianie na komputerach w bibliotece. Sporządzanie kopii książek i innych materiałów bibliotecznych Biblioteka szkolna może zwielokrotnić utwór dla uzupełnienia, zachowania lub ochrony zbiorów w bibliotece. Utwory składające się na zbiory biblioteczne to nie tylko książki, ale również filmy, czasopisma i gazety. Biblioteka szkolna może zwielokrotnić całe utwory dla jednego ze wskazanych celów: uzupełnienia zbiorów (np. w sytuacji, gdy brakuje utworu, np. książki, filmu z kilku, kilkunastu stanowiących określoną kolekcję; musi nastąpić tzw. brak pierwotny, gdy w zbiorach nigdy nie znajdował się dany utwór, jeżeli bowiem utwór uległ zniszczeniu, to należy powołać się na cel w postaci zachowania zbioru); zachowania lub ochrony zbiorów , np. gdy utwór np. książka został zniszczony i nie nadaje się do dalszego użytku, zagubiony lub skradziony; sporządzanie kopii utworów, aby w przyszłości można było korzystać z utworów zawartych na tych nośnikach, ma charakter prewencyjny, gdyż wiążą się z zabezpieczeniem zbiorów na przyszłość, zachowaniem dla przyszłych pokoleń, wobec potencjalnej możliwości ich zużycia, utraty oraz trudnościami z korzystania w związku ze zmianami technologicznymi, np. sporządzenie kopii filmu zapisanego na kasecie VHS Dotychczas możliwe było jedynie zwielokrotnić egzemplarze zbiorów, czyli materialne nośniki na których utwór był zapisany – książka, płyta, kaseta. Nie można było tworzyć kopii cyfrowych. Obecnie zastąpiono wyrażenie „sporządzanie egzemplarzy” słowem „zwielokrotnianie”. Zmiana ma umożliwić szczególnie bibliotekom publiczny, czy pedagogicznym, ale również szkolnym digitalizowanie, czyli tworzenie kopii cyfrowych własnych zbiorów, ale zawsze w celu ich uzupełnienia, zachowania lub ich ochrony. Istotne jest, że zwielokrotnianie nie może prowadzić do powiększenia zbiorów bibliotecznych, Zwielokrotniony utwór nie może być wypożyczany „obok” istniejącego dotąd egzemplarza, tylko „zamiast” niego, nie może być w ten sposób zwiększona liczba zbiorów. Działalność bibliotek nie może mieć charakteru komercyjnego. W przepisach wprowadzono zakaz osiągania pośrednio i bezpośrednio korzyści majątkowych przez biblioteki. Przykładowo pobieranie opłat przez szkoły, w tym biblioteki szkolne, w granicach potrzebnych dla pokrycia kosztów ich działalności nie stanowi osiągania bezpośrednio lub pośrednio korzyści majątkowej (np. opłaty za ksero). Obchodzenie technicznych zabezpieczeń utworów przed skopiowaniem W prawie autorskim wprowadzono odpowiedzialność za usuwanie lub obchodzenie zabezpieczeń technicznych przed udostępnianiem, zwielokrotnianiem lub rozpowszechnianiem utworu, jeżeli takie działanie jest bezprawne. W ramach przywileju bibliotecznego obchodzenie lub usuwanie zabezpieczeń technicznych utworów jest jednak dozwolone. Taka działalność jest legalna, ale tylko w ramach kopiowania przez instytucje oświatowe, w tym biblioteki szkolne. W praktyce oznacza to, że obecnie biblioteka może dokonać obejścia takich zabezpieczeń i sporządzić np. dodatkowe kopie, o ile sporządzenie kopii wykonywane jest w celu uzupełnienia, zachowania lub ochrony zbiorów. Udostępnianie materiałów bibliotecznych na komputerach znajdujących się na terenie biblioteki To uprawnienie mieszczące się w przywileju bibliotecznym zostało wprowadzone w 2004 r. i stanowi rezultat implementacji do polskiego porządku prawnego dyrektywy o prawie autorskim w społeczeństwie informacyjnym. W kontekście bibliotek cyfrowych — tworzenia cyfrowych zasobów bibliotecznych odgrywa bardzo istotną rolę. Udostępnianie utworów odbywać się może również za pośrednictwem końcówek systemu informatycznego (terminali) znajdujących się na terenie tych jednostek (komputery, tablety, laptopy, itd.). Po pierwsze , licencja ta ma służyć wykorzystaniu utworów dla celów badawczych i poznawczych. Wydaje się, że na bibliotekach spoczywa obowiązek dołożenia pewnych starań, aby zapewnić przynajmniej na poziomie minimalnym przestrzeganie spełnienia tego warunki. Może to wiązać się z kontrolowaniem dostępu do zbiorów. Taka kontrola może odbywać się poprzez wprowadzenie dostępu tylko dla czytelników (indywidualnie konta czytelników i innych osób (uczniów, nauczycieli), który co do zasady będą wykorzystywać zbiory w celach badawczych. Pojęcie celu poznawczego, powinno być interpretowane wąsko, nie można obejmować nim użytku o charakterze rozrywkowym. Po drugie, udostępnianie zbiorów może odbywać się tylko w terminalach — komputerach, które zlokalizowane są na terenie bibliotek tj. w pomieszczeniach wykorzystywanych przez bibliotekę na potrzeby prowadzenia działalności bibliotecznej. Po trzecie , udostępnianie utworów w wersji cyfrowej może mieć miejsce tylko i wyłącznie w ramach wewnętrznej sieci komputerowej. Taką siecią nie jest Internet. Zatem udostępnianie utworów cyfrowych w innej sieci niż wewnętrznej biblioteki, np. na stronie www, może nastąpić tylko na podstawie licencji udzielonej przez podmiot praw autorskich lub praw pokrewnych. Od 20 listopada 2015 r. można udostępniać na komputerach kopie cyfrowe (np. zdigitalizowane książki) pod warunkiem, że biblioteka nie ma umowy licencyjnej na ten utwór Podstawa prawna: art. 27 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jedn. Dz.U. z 2022 r. poz. 2509). Stan prawny na dzień: 12-04-2024

Wypadek w czasie zajęć

Dofinansowanie kosztów kształcenia młodocianego pracownika przy zmianie przez niego kształcenia w danym zawodzie

Podobne artykuły

Dofinansowanie kosztów kształcenia młodocianego pracownika przy zmianie przez niego kształcenia w danym zawodzie

Dodaj komentarz Anuluj pisanie odpowiedzi

Wspólne kategorie

Wspólne kategorie

Info

Najnowszy artykuły

Nasz Partner

Witamy!

Stwórz nowe konto!

Odzyskaj hasło

Czy na pewno chcesz odblokować ten post?

Czy na pewno chcesz anulować subskrypcję?

Prawo autorskie w bibliotece szkolnej

Subskrybuj

Subskrybuj

Kup pojedynczy artykuł

Wypadek w czasie zajęć

Dofinansowanie kosztów kształcenia młodocianego pracownika przy zmianie przez niego kształcenia w danym zawodzie

Podobne artykuły

Dofinansowanie kosztów kształcenia młodocianego pracownika przy zmianie przez niego kształcenia w danym zawodzie

Dodaj komentarz Anuluj pisanie odpowiedzi

Wspólne kategorie

Szukaj wg fraz

Wspólne kategorie

Info

Najnowszy artykuły

Nasz Partner

Witamy!

Stwórz nowe konto!

Odzyskaj hasło

Czy na pewno chcesz odblokować ten post?

Czy na pewno chcesz anulować subskrypcję?